Dünyanın dört bir yanından Türkiye’ye turist taşıyorlar. Geçen yıl 6 milyon turist getirip, 17 milyar dolarlık turizm gelirinin 5 milyarını sağladılar. Kim mi bunlar? Yurtdışında faaliyet gösteren Türk turizmcileri elbette…

Cem Kınay’ın Gulet’i, Mehmet Ak’ın Turtess’i, Cankut Bagana’nın Nazar Tours’u, Haluk Semiz’in Tursem’i…
Bugün artık bu isimler yok. Ya kapandılar ya da isim değiştirerek başkaları tarafından işletilmeye başladılar. Ama Türk turizmine katkılarını yadsımak mümkün değil. Bugün 21 milyon turist ve 17 milyar dolar gelirden söz edebiliyorsak, önemli bir payın onlara ait olduğunu unutmamak gerekiyor.
Şimdi bayrağı ikinci kuşak devraldı. Hayli başarılılar da. Daha önce Almanya, Hollanda, İngiltere ve birkaç Avrupa ülkesiyle sınırlı olan pazarı tüm dünyaya yaydılar. Artık Rusya’dan, Ukrayna’dan, Çin’den, İran’dan, hatta Arnavutluk’tan bile turist getiriyorlar…
Kimler mi bunlar? Nina Öger, Yurdakan Tarhan, Yücel Özalp, Sema-Tansu Kocakanat, Ayhan Niş, Kaya-Bora Sudoğan, Serkan Aydın, Yıldıray Karaer, Atilay Uslu, İsa Görgülü, Çetin Bozacı, Serhat Koçkar, Mehmet Akpınar, Cengiz Aras, Kadri-Itır Sökmen, Vedat Demirel, Akın-Murat Örs…
Şirketlerine gelince… Hong Kong’daki Asian Escapes, Dubai’deki Fly Express, Prag’daki Ana Travel, Çin’deki Aristo Tour, Mısır ve İtalya’daki Baracuda Tour, İran’daki Tarhan, ABD’deki VİP Turizm, Fransa’daki Pacha Tours…
Bu girişimciler Türkiye’ye turist göndermekle kalmıyor, bulundukları ülkeye giden Türk turistlere de hizmet veriyor.

Türkiye uzmanları
Yurtdışında tur operatörlüğü hizmeti veren Türk girişimcilerin yıllık ciroları 220 bin euro’dan başlayıp, 639 milyon euro’ya kadar çıkıyor. Bazıları butik tarzda çalışıp kelimenin tam anlamıyla “az ve öz”ü tercih ediyor. Ama çoğu kitle turizmine yönelik hizmet veriyor. Yani yüz binlerce kişiye tatil yaptırıp, bir anlamda sürümden para kazanıyorlar.
Araştırmamızda yer alan firmalardan bazıları yılda 25 bin kişiyi, bazıları ise yarım milyon kişiyi Türkiye’ye getiriyor. Faaliyette bulundukları pazarlarda “Türkiye spesiyalisti” yani “Türkiye uzmanı” olarak bilinen bu girişimciler, belli sayılarda turisti Türkiye dışında başka yerlere de götürmeyi başarıyor.
Bu arada konuştuğumuz tur operatörlerinin çoğu faaliyette bulunduğu ülke sayısını artıracağını açıklıyor. Bu da dünyada Türk turizmcinin olmadığı köşe-bucak kalmayacağı anlamına geliyor…

ARİSTO TURİZM
Dokuz yıldır Çin’de
Dünya Turizm Örgütü (WTO) Çin’i önümüzdeki 10 yıl içinde en hızlı büyüyecek pazarların başında sayıyor. Aristo Turizm’in kurucusu Sema Kocakanat, bunu 1997 yılında fark edip pazara ilk giren Türk turizmci oldu.
Şimdi şirketi eşi Tansu Kocakanat’la birlikte yöneten Sema Kocakanat,
Bilkent Üniversitesi turizm bölümünden mezun. Ankara’da kurduğu şirketiyle yıllarca Kapadokya ve Türkiye turları yaptı. Bir ara kongre turizmine de el attı. Sonra yeni bir pazar arayışına girdi ve Çin’e açılmaya karar verdi. İsterseniz sonrasını ondan dinleyelim:
“O yıllar Çin’de hiç Türk turizmci yoktu. Pazara ilk giren biz olduk. Şimdi Pekin, Şanghay ve Guangzhou’da üç ofisimiz var. Zor bir pazar olan Çin’den geçen yıl 15 bin turisti Türkiye’ye yollamayı başardık. Şimdilik Türkiye’ye çok fazla ilgi olduğunu söyleyemem. Ancak Çin zenginleşip, Türkiye’nin tanıtımı artıkça Çinli turist sayısının ciddi oranda artacağına inanıyorum. Bu yüzden şimdiden Çinli rehber yetiştirilmesi gerekiyor. Pastanın her yıl büyüyeceğine inanıyoruz. Dolayısıyla başka bir pazara girmeyi düşünmüyoruz.”

PACHA TOUR
Türkiye’ye 120 bin kişi yolluyor
Galatasaray Lisesi mezunu Mümtaz Teker, 1976’dan beri Paris’te. Paris’e uluslararası ilişkiler okumaya giden Teker, öğrencilik yıllarında yaptığı rehberlik işini epeyce ilerletti. Belçika’daki Marmara Tour’un Paris bürosunu yönetene Teker, 1983’te kendi şirketi Pacha Tours’u kurdu. Ardından New York’ta ofis açtı, Türkiye’de şirket kurdu, Marmara Tour’u satın aldı. Böylece Fransa pazarının önemli oyuncularından biri oldu…
Pacha Tur, bugün Türkiye’nin yanı sıra Mısır, Senegal, Kanada, Güney Afrika, İspanya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Karayipler, Mauritius, Çin, Malezya, Tayland, Slovakya ve Bulgaristan’a da turist gönderiyor. Bu yıldan itibaren de Sri Lanka, Şili ve Arjantin pazarlarına girmeyi planlıyor.
Türkiye’ye yılda ortalama 120 bin turist yollayan Teker’in yıllık cirosu 250 milyon dolara ulaşıyor. Paris’e giden Türk tatilcilere de hizmet verdiklerini hatırlatan Teker, şu bilgileri veriyor:
“Yılda 4-5 bin Türk’e Paris’te hizmet veriyoruz. Onlara konaklama, Paris turu ve transfer konularında yardımcı oluyoruz. Bu hizmetlerden yılda ortalama 1 milyon euro ciro elde ediyoruz. Fransa’dan Türkiye’ye ilgide ise her hangi bir azalma yok. AB görüşmelerinden dolayı bu aralar fazlasıyla gündemdeyiz.”

SONAREX
Butik hizmet veriyor
Songül Etili, yılın bir haftasını İstanbul, kalanını ise yurtdışında geçiriyor. İTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuarı Temel Bilimler bölümü mezunu Etili, sınavı kazandığı yıl evlendiği turizmci eşi sayesinde turizmle tanışmış. Eşinin Hollanda’da kurduğu Sonar Reizen, 1980’lerde Hollanda ve Macaristan’dan Türkiye’ye turist yolluyordu. 1985’te Türkiye ye ilk charter (dolmuş uçak) seferini başlattılar.
Etili, müzik eğitimi aldığı yıllarda eşinden dolayı tur operatörlüğü işini de yakından takip etmiş. Bu arada kendisi de Sonar’ın Türkiye birimi Sonarex’i kurmuş. Konservatuardaki ders saatlerinin dışında kalan zamanını okul kantini yerine büroda, grupların otel rezervasyonlarını yaparak geçirmiş. Etili, o dönemi “İlk turist kafilesi Etap İstanbul oteline geliyordu. Ben otele isim listesini nasıl vereceğimi bile bilmiyordum. Ama sonraki 3-5 grupta işi öğrendim ve kendine olan güvenim arttı” diye anlatıyor.
Songül Etili, 2001’de eşini hastalık nedeniyle kaybedince yoluna yalnız devam ediyor. Şimdi ise yıllık 4.5 milyon euro döviz girdisi sağlayan bir şirketi yönetiyor. Çok kişi getirmek yerine butik tarzda çalışmayı tercih eden Etili’nin sektörle ilgili yorumları ve önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri şöyle:
“Biz yılda 20 bin kişi taşıyıp var olan hayat standardımızı korumaya karar verdik. Artık 7 veya 15 gün Anadolu turu yapıp, 7 gün de deniz-kum güneş için gelen müşteri yok. Şimdi bunları kaybettik. Ama biz 4.5 milyon euro döviz girdisini sorunsuz sağlıyoruz.
Globalleşme, turizm sektörüne bir ölçüde zarar vermeye başladı. Müşteri artık internetten kendi paketini oluşturmaya başladı. Zaman içinde kimliği olmayan küçük ölçekli tur operatörleri varlığını kaybetmeye başlayacak.
2006’dan bazı kaygılarımız var. Komşu ülkelerden birinde olabilecek ciddi savaş veya benzeri bir sorun satışların önünü kesebilir. Bir olumsuzluk olmaması halinde Hollanda’dan Türkiye’ye 25 bin kişi getireceğiz.”

ANA TRAVEL
Kosova ve Makedonya’da şube açacak
Ayhan Niş, işletme okumak gittiği Arnavutluk’ta turizmci olup çıktı. Aslında amacı, ailenin yatırımlarını daha iyi yönetmek için eğitim almaktı…
1996’dan beri yurtdışında olan Niş, 2001’de Ana Travel’i kurdu. Turizm işine önemli bürokratları yurtdışına yollayarak başladı. Dubai’ye yolladığı üst düzey bir bürokrat verilen hizmetlerden memnun kalınca, kendisine ortaklık teklif etmiş…
Niş, Arnavutluk’tan Türkiye’ye 4 bin 500 turist yolluyor. Şimdilik yıllık cirosu 220 bin euro. Ama onun hedefi büyük. Hedeflerini şöyle özetliyor:
“Arnavutluk’ta 18 şubemiz var. Yeni pazarlara açılacağız. Örneğin, Tayland ve Dubai pazarı Arnavutlar için oldukça bakir. Kosova ve Makedonya`da birer şube açmayı planlıyoruz. Bu yıl Arnavutluk’tan Türkiye’ye yönelik talebin yüzde 40’ını karşılamayı hedefledik. Bunun için ciddi bir tanıtım kampanyasının hazırlığı içindeyiz. Türkiye’de de güçlü bir ortak arayışımız var.”
Ayhan Niş, Türk girişimcileri Arnavutluk’a yatırım yapmaya davet ediyor. Çünkü ona göre, Avrupa’ya çok yakın ve bakir sahiller geleceğin Antalya’sı olacak. Ancak potansiyeli yüksek olan bu sahillerdeki yatırımlar şimdilik çok kısıtlı. Niş, “Buralara ilk gelen yatırımcılar kazançlı çıkacaktır” diyor.

I’M TRAVELLING
Çek TV’lerine Türkiye dizisi çektirdiler
Tunç, Kaya ve Bora Sudoğan kardeşler, Çek Cumhuriyeti’nde birer tanıtım elçisi gibi çalışıyor. Prag merkezli I’M Travelling (Geziyorum) şirketini 1999’da kuran kardeşler, Çek televizyonlarında üç kez tekrarlanan ve 17 bölümden oluşan bir Türkiye dizisi hazırlattılar. Prag Kalesi’nde bin 250 üst düzey yetkiliyi ağırlayıp, Türkiye’yi tanıttılar. Buraya Anadolu Ateşi ekibini getirip Türk davullarını çaldırdılar…
Bu tanıtımların altına imza atan kardeşlerin ortak bir özelliği profesyonel turist rehberi olmaları.
Ağabey Tunç, Çek Julia’yla evlenince 1996’da Prag’a yerleşme kararı almış. Prag’da I’M Travelling’i kuran kardeşler, 2001’de Türkiye’de Yeşil Elma acentesini, iki yıl önce de Detur’un Prag bölümü satın almışlar. Şimdi Çek Cumhuriyeti’nden başta Türkiye olmak üzere İtalya, İngiltere ve diğer Avrupa ülkelerine turist yolluyorlar. Geçen yıl toplam 25 bin kişiye tatil sattılar. Yeni hedeflerini Kaya Sudoğan’dan dinleyelim:
“Bu yıl Çek Cumhuriyeti’nden 35 bin kişiyi tatile çıkarmayı hedefliyoruz. Bunların 20 binini Antalya ağırlıkta olmak üzere İstanbul, İzmir ve Anadolu turlarına katmayı planlıyoruz. Kalan potansiyeli de Tunus, Yunanistan-Girit ve Mısır’a yönlendireceğiz.
Turizmde amaç yüzde 20 tanıtım, yüzde 80 ticarettir. Biz bunun tersini yaparak tanıtıma ağırlık verdik. Bu yüzden Prag ve İstanbul’da düzenlenen turizm fuarlarındaki tanıtım faaliyetlerimize devam edeceğiz. Türkiye’den Prag’a gelen 50 bin kişilik turist kitlesini 150 bine çıkarmayı hedefliyoruz.”

CORENDON
“Hollanda’nın birincisiyiz”
Maden mühendisi Yıldıray Karaer, kurduğu turizm şirketine de sert bir madenin adı olan “Corendon”u uygun bulmuş. Karaer-Atilay Uslu ortaklığıyla kurulan Corendon, halen rekabetin en yoğun yaşandığı Hollanda pazarından Türkiye’ye turist yollayan şirketler arasında lider konumda.
1997’de kurulan şirket, Türkiye operasyonlarını 2000 yılında başlattı. “19 euro’ya İstanbul” sloganıyla başlayan operasyonlara, zamanla golf ve terzi turizmi gibi kaliteli müşteriye hitap eden turlar da eklendi.
Corendon, geçen yıl 270 bini Hollanda’dan olmak üzere, Türkiye’ye 340 bin turist getirdi. Diğer turistleri ise ağırlıklı olarak Belçikalı ve Almanlar oluşturuyor. Corendon’un Antalya, Alanya, Bodrum, Marmaris ve Kuşadası’nda işletmesini yaptığı otellerle birlikte yıllık cirosu 132 milyon euro’ya ulaştı.
Yıldıray Karaer, bu yıldan itibaren Hollandalı turiste Türkiye’nin yanı sıra Mısır, Girit ve Bulgaristan turları satacaklarını söylüyor. Türkiye’de franchise vererek şube açma çalışmalarını hızlandıracaklarını belirten Karaer, şöyle devam ediyor:
“İstanbul’da Bağdat Caddesi şubemiz hizmete girdi. İnternet ve çağrı merkezlerinden satış başlatıp, bunu Türkiye’ye ilk getiren biz olduk. Tatile çıkan iki Hollandalıdan biri Türkiye’ye geliyor.
Corendon Havayolları’na alacağımız yeni uçaklarla Eindhoven, Amsterdam ve Brüksel’e ek olarak Almanya seferlerini de başlatacağız.”

ÖGER TOURS
“Türkiye’nin otel kralıyız”
Turizm ve Almanya denince akla ilk gelen isimlerden biri Vural Öger’dir. Öger’in turizm macerası 37 yıl önce başladı. Bu sürede ciddi iniş-çıkışlar yaşamasına rağmen hala Öger Tours bayrağı dalgalanmaya devam ediyor…
Vural Öger’in siyasete soyunmasından sonra, şirketin yönetimi ağırlıklı olarak kızı Nina Öger’e geçti. Dümene geçen Nina, her seferinde hala babasının deneyiminden yararlandığını, babasının işten elini tamamen çekmediğini hatırlatıyor.
Öger Tours, işe yurtdışından Türk işçileri taşımakla başladı. Zamanla Almanları turistik amaçla Türkiye’ye yollamaya başladı. Atlas Jet’in de ortağı olan Öger Grubu, Türk işçiler de dahil yılda ortalama 1.2 milyon kişiyi Türkiye’ye getiriyor.
Öger, kıyı şeridindeki tatil imkanlarının yanı sıra sağlık, kültür, spor ve şehir turizmi olanakları da sunan kataloglar hazırlıyor. Grup, Türkiye’deki Majesty Hotels & Resorts zincirinin de işletmecisi. Toplamda 11 bin yatak kapasitesine ulaştıklarını belirten Nina Öger, otel işletmeciliğinde oldukça iddialı:
“Bu yatak kapasitesi, bizi Türkiye’nin otel kralı durumuna getiriyor. Grup şirketlerimizde 4 bin 280 kişi çalışıyor. Bu konuda da Türkiye’nin en büyük turizm ailesiyiz.
Avrupa’dan Türkiye’ye gelen turistlerin ilk tercihiyiz. Türkiye dışında 10 farklı ülkeye turist gönderiyoruz. Bunların başında da Küba, Dominik Cumhuriyeti, Hollanda ve Mısır geliyor. Bu yıl özellikle kültür, sağlık ve şehir turizminde gelişmeler olacağını düşünüyorum.”

TARHAN TURİZM
Halep ve Cezayir seferlerine başlıyor
Tarhan Şirketler Grubu, İran’ın turizm potansiyelini ilk keşfeden şirketlerden. Şirket aslında 25 yıldır yurtdışında çeşitli faaliyetlerde bulunuyor. Yönetim Kurulu Başkanı Yurdakan Tarhan, İTÜ Elektrik Mühendisliği bölümünden mezun.
5 yıldır İran pazarında faaliyet gösteren Tarhan, geçen yıl, İranlı ortağıyla birlikte Tarhan Tower Airlines’i kurdu. Tur operatörü olarak hizmet veren Tarhan Turizm’in hazırladığı turları İran’da 400, Suriye’de ise 250’yi aşkın seyahat acentesi tatilcilere satıyor.
Tabii her pazarın kendine özgü kuraları var. Tarhan da İran’da böyle bir sıkıntı yaşamış. Ayrıntılarını şöyle anlatıyor:
“2003 yaz sezonu başında tüm kontratları yapıp, uçakları hazırladım. Bu arada çalıştığımız otelleri tanıtmak için bir ilan hazırladım. İran Turizm Bakanlığı’ndan gerekli izin çıkmadan ilanları başlattım. Aynı gün bakanlık, şirketimizin faaliyetlerinin 3 ay süreyle askıya aldı. Çünkü İran’da gazetelere otel ilanı vermek yasakmış. Bu da bize bir ders oldu.”
Tarhan Turizm, halen İran, Erivan ve Suriye’den Türkiye’ye toplam 50 bin turist yolluyor. Şirket, İran’dan İstanbul ve Antalya’ya düzenlediği seferlere ek olarak bu yıl Halep’ten İstanbul, Cezayir’den de İstanbul, İzmir ve Antalya seferleri başlatacak.
Yurdakan Tarhan, bu yılki hedeflerinin 70 milyon turist olduğunu söylüyor. Ortadoğu’dan Türkiye’ye ciddi bir talep olduğunu, buralarda Türkiye’nin yükselen bir grafik çizdiğini vurguluyor. Ortadoğu’dan gelen turist de Alman turistin üç katı harcama yapıyormuş.

SCOTTRAVEL HOLIDAYS
“7.9 milyon dolarlık tanıtım yapıyoruz”
30 yaşındaki Serkan Aydın’ın hikayesi tam da “Neye niyet neye kısmet” deyimine uyacak cinsten. Aydın, beş yıl önce İskoçya’ya yöneticilik eğitimini tamamlamak için gitmiş. Strachlyde Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra, ülkenin doğal güzelliği onu cezbetmiş ve İskoçya’da kalmaya karar vermiş…
Aydın, burada Scottravel Holidays isimli bir şirket kurmuş. Bu şirket aracılığıyla İskoç Acenteler Birliği ve basın nezdinde kampanyalar düzenleyerek, Türkiye’nin tanıtımını yapmış.
Halen Scottravel Holidays; Glasgow, Prestwick ve Edinburgh’tan haftada kaldırdığı 6 uçakla Dalaman ve Bodrum’a turist taşıyor. Mayıs-ekim arasında, Manchester, Birmingham ve Londra’dan da Türkiye’ye haftada 3 sefer düzenliyor. Serkan Aydın, bu yıl Türkiye’ye 45 bin turist götürmeyi hedeflediklerini söylüyor:
“Türkiye’ye, İskoçya’dan 27 bin, İngiltere’den de 18 bin turist yollamayı planlıyoruz. İskoçya’da Türkiye’yi tanıtmak için yılda 4.7 milyon paundluk (yaklaşık 7.9 milyon dolar) harcama yapıyoruz.”
Aydın, Türk Hava Yolları bu bölgeye doğrudan sefer koymazken kendilerinin her türlü riski göze aldıklarını anlatıyor. Ardandan da “2007’de Glasgow-İstanbul uçuşlarını cuma ve pazartesi günleri yapacağız. Turistlere golf, mavi tur, şehir, eğlence ve alışveriş turları düzenliyoruz. Ciromuz 7.4 milyon paund civarında” diyor.”

SULTAN REIZEN
Fas ve Gambiya turu satacak
Trabzonlu girişimci Mehmet Hasançebi, eskinden matematik öğretmeniymiş. 1980’li yıllarda Hollanda’da yaşayan ailesinin yanına gidip, Herleen kasabasına yerleşmiş. Hollanda’da sekiz yıl Türkçe öğretmenliği yapmış…
O dönemde gurbetçi Türklerin uçak bilet fiyatlarının yüksekliğinden yakınması onu taşımacılık sektörüne yönlendirmiş. 1989’da Sultan Reizen, ardından HTC Super Reizen şirketlerini kurmuş. 1993’te de Air Alfa’yı kurarak havayolu taşımacılığına girmiş. Air Alfa’yı da Fly Air izlemiş…
Hasançebi, geçen yıl Hollanda ve Belçika’daki tur operatörü şirketleriyle Türkiye’ye toplam 1.5 milyon insan taşımış. Bunların tamamı turist değil elbette. Yüzde 60’ını yolcular oluşturuyor. Büyük bölümü de tabii Türk işçileri ve yakınları…
Sultan Reizen Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarından Türkiye’ye yolcu ve turist taşıyor. Bu şirketlerin bilet, otel, tur ve transferler hizmetleri karşılığında elde ettikleri ortalama yıllık ciro 300 milyon dolara ulaşıyor.
Hasançebi, geçen yıl Fly Air ile Irak seferlerini başlatmıştı. Fly Havayolları, Türkiye’den Şam, Dubai, Tiflis, Selanik’e uçuş; Hollanda’dan da Mısır, Fas, Gambiya ve Kıbrıs’a paket tur düzenlemeyi planlıyor.

ODEON TOURS
“Rusya’da yeni şirket kuruyor”
OTİ Grubu bünyesindeki Odeon Tours; Rusya, Polonya ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleriyle çalışıyor. Şirket, Türkiye’ye geçen yıl 290 bin civarında turist getirdi. Bu rakam, 2004 yılına göre yüzde 60 artışa işaret ediyor.
Bu turistlerin 225 bini, Odeon Tours’un Rusya’daki iştiraki Coral Travel kanalıyla geldi. Şirket, yeni girdiği İran pazarından getirdiği turist sayısını ise yüzde 225 artışla 6.6 bin kişiye ulaştırdı.
OTİ Grubu Genel Koordinatörü Coşkun Yurt, bu yıl Rusya’da ikinci bir tur operatörlüğü kuracaklarını söylüyor. Ardından da 2006 hedeflerini şöyle açıklıyor:
“Grubumuzda Polonya’da faaliyet gösteren Wezyr, Rusya’da faaliyet gösteren Coral ve Blue Sky şirketleri faaliyet gösteriyor. Blue Sky’ın satış acentesi sayısını 40 çıkaracağız. Yaz sezonundan itibaren de Türkiye’ye turist göndermeye başlayacak yeni şirketimiz Sunmar şirketi devreye girecek. Sunmar’ın 2006 hedefini 60 bin turist olarak belirledik.”
OTİ, Otium adı altında bir de otel zinciri oluşturuyor. Halen iki olan otel sayısına bu yıl yenilerinin eklenmesi bekleniyor.

Yayın yere ve tarihi: Yeni Para Dergisi, 16.1.2006