FABRİKAYA GEÇİŞLER XINJIANG’DA YOKSULLUĞU AZALTIYOR

Çin’in kuzeybatısındaki Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nde Uygur kadınlar bütün ülkede uzun örgülü saçları ve dans yetenekleriyle tanınıyor.

Ama Raziya Kadir kısa saçlarıyla bu klişeden ayrılıyor ve dış görünümü insanlarda genelde inatçı, başına buyruk bir mizaca sahip olduğu izlenimini uyandırıyor. Dolayısıyla bir kaç ay önce yaşamında büyük bir değişikliğe gitmesi, annesi için bile sürpriz olmuş.

Otuzlu yaşlarındaki Kadir, Kaşgar Spor Okulu’nda judo eğitimi almış. Yaşından çok daha genç gösteriyor, muhtemelen mesleği ya da yaşamı için herhangi bir ihtiras ya da planı olmamasından ötürü. Kadir’in hayatı, Xinjiang’ın güneybatısında bulunan Kaşgar iline bağlı küçük Bachu ilçesinde arkadaşlarıyla evlerinin etrafında takılmaktan ibaretmiş ve annesi bu durumdan ötürü kızının geleceği için kaygı duyuyormuş.

Bir gün Kadir, yerel yönetimin işsiz insanları Bachu’dan trenle 12 saat uzaklıktaki Korla şehrinde işe girmeye teşvik ettiğini duymuş. Annesinin dırdırından bıkan Kadir, ilk kez evinden uzakta çalışmayı düşünmüş. Kadir bunu denemeye karar verdiğinde bazı arkadaşları neden evindeki konforlu hayatından bölgenin başka bir yerinde göçmen işçi olmak için vazgeçtiğini anlayamamış.

Annesi ise tam aksi düşüncedeymiş. Kadir, “Annemin kararımı desteklemesine şaşırdım. Sonuçta gideceğim yer evden çok uzaktı” diyor. Kadir’e göre, yöre halkı başka bir yere taşınmaktansa memleketinde kalmayı tercih ediyor. Dolayısıyla insanlara bölge içinde bir iş bulmak, onları yoksulluktan kurtarmanın pratik bir yolu.

Xinjiang’ın bölgede yaşayan Uygurlar’ın yüzde 90’ına ev sahipliği yapan, Taklamakan Çölü’nün kenarındaki güney alanları aşırı kurak; yörenin yoksulluğunda bunun da payı var. Xinjiang’da randımansız çalışan 4.92 milyon insan son üç yılda tarımdan fabrikalara nakledildi. Bölgesel yönetim tarafından, bazı yerel işletmelere, özellikle de devlete ait olanlara Kaşgar ve Hotan ilindeki işçi nüfusuna yönelik 10 bini aşkın ek istihdam yaratma şartı getirildi. Kadir’in Xinjiang Zhongtai Chemical Co. Ltd.’de işe girmesi, bu politikanın sonuçlarından biri.

AİLEVİ MESELELER HALLEDİLİYOR

25 yaşındaki Asiyam Matniyaz da Aksu ilinde kırsaldaki atıl işgücünün fabrikalara taşınmasını öngören 2015’teki istihdam kampanyası doğrultusunda, diğer 79 köylüyle birlikte Aksu Tekstil Sanayi Parkı’na yerleştirilen kişilerden biri.

Çalışmak için memleketinden ayrılmayı daha önce hiç düşünmemiş. Ancak yeni durumu onun için öylesine önemli ki bazı ailevi meseleleri halletmek için verdiği uzun aranın ardından bile fabrikaya geri dönmüş. İkinci iş döneminde hem iyi çalışma performansı hem de Mandarince’deki yeteneğinden ötürü ekip liderliği pozisyonuna terfi etmiş.

Beijing Review’ya konuşan Aksu Tekstil Sanayi Parkı Direktörü Liu Yong, “Yöre insanının memleketiyle derin bağları var, bundan dolayı onların [bölge haricinde] dışarıdaki iş fırsatlarına bakması mümkün değil” diyor.

2010’da kurulan park, Matniyaz’ın çalıştığı Kening Textile Technology Co. Ltd. de dahil şu ana kadar Çin’in başka bölgelerinden 78 şirketi kendine çekmeyi başarmış. Kening’in başkan yardımcısı He Xingjun, “Ürünlerimizin çoğu Orta Asya ülkelerine ihraç edildiği için burası taşımacılık yönünden daha elverişli hale geldi. Aynı zamanda, işçi bulmak da Zhejiang eyaletine kıyasla daha kolay” diyor.

Matniyaz, çiftçiyken fabrika işçiliğine geçiş yaptığı yaşam tarzı değişikliği kararından hiç pişmanlık duymamış. O ve kocası, 5 bin yuanı (758 ABD doları) aşan toplam aylık kazanç elde etmenin keyfini çıkarıyor şu anda—bu rakam daha önce ailenin yıllık gelirinin yarısına denkti. Yeni evli çift şimdilerde bir daire satın almayı planlıyor.

KADINLARIN GÜCÜ

Tarladan fabrikaya geçiş yapanlar arasında çoğunluğu kadınlar oluşturuyor, zira onlar yeni durumlara ve değişimlere daha çabuk adapte olabiliyor. Bununla birlikte, evli kadınların çoğu, başta yaşlı ve çocukların bakımı olmak üzere ev içi sorumlulukların büyük bir kısmını üstlendiğinden eve yakın yerlerde çalışabilmeleri daha iyi oluyor.

Aksu’daki gibi sanayi parklarının yakınında oturan taşralı işgücü, fabrika işine başladıktan sonra makul bir aile ve iş dengesi kurabiliyor, ancak işinden hayli uzak mesafede yaşayanlar aile hayatından mı yoksa yaşam koşullarını büyük ölçüde iyileştirme fırsatından mı fedakarlık edecekleri konusunda bir ikilemle yüz yüze kalıyor.

Neyse ki, 32 yaşındaki Tohtam Sawux, bu türden zor bir seçim yapmak zorunda kalmamış. Doğduğu—Aksu’ya yaklaşık 250 km mesafedeki—Kuça ilçesinde 2016 yılında Wuqia Kent Yenilik Parkı’nın kurulmasından sonra orada kadın terzisi olarak—tercih ettiği zanaat—iş bulmayı başarmış; böylece ailesiyle kalıp oğluna bakmaya devam edebilmiş.

Sawux, evdeki yarı zamanlı çalışmaya kıyasla dikkati dağılmadan işine odaklanabildiği için fabrikada çalışmayı tercih ediyor. Eğitimini ilerletme hayallerini oğlu üniversiteye gidinceye kadar bir kenara koyma kararı almış. Bir diğer Hengyao çalışanı Patigvl Mamat, Çin’in manevi kültürel mirasının bir parçası sayılan Suzhou nakışı alanındaki eğitimini sürdürmek istiyor.

“Nakışı gerçekten seviyorum ve becerilerimi ilerletmek istiyorum” diyen Mamat, Suzhou’daki eğitim tecrübesi sayesinde Suzhou ile Uygur nakışı arasındaki farkları anlamış. Öğrenecek daha çok şeyim var. Şimdilik tek isteğim eğitimime devam etmek ve becerilerimi geliştirmek” diye ekliyor. (Kaynak: Li Fangfang’ın China Today Türkiye’deki yazısından özetlendi)