Islık Çalan Kumlara Saygı Duruşu…

Badain Jaran Çölü’nün UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınması yedi yıl sürdü. Bu durum, Çin’in doğal mirasın korunmasına olan bağlılığının ve uluslararası toplumun bu değere verdiği önemin bir göstergesi. Yukarıda Badain Jaran Çölü’nün ortasındaki bir gölün muhteşem manzarası görülüyor (Foto: He Yan)

LIU HONGZHANG & WANG XIAOCHUN /CHINA TODAY— Amerikalı gazeteci  Donovan Webster, Çin’in kuzeyindeki İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde bulunan dünyanın dördüncü büyük çölü olan Badain Jaran Çölü’nü keşfettiğinde, 14. yüzyıla dayanan tarihi onu çok etkiledi. Ayrıca gittiği her yerde yerel halkın ona konaklama, yemek ve seyahat ipuçları sunarak gösterdiği misafirperverlikten de etkilendi.

Kendisi ve diğer birçok kaşif ve jeolog, kum kuleleri ve göllerden oluşan eşsiz çölün UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak tanınmasından mutluluk duyardı. Bu Çin çölü için böyle bir onur ilk kez gerçekleşmiş oldu. Bu eklemeyle birlikte Çin artık 15 Dünya Doğal Mirası alanına ve hem kültürel hem de doğal özellikleriyle dikkat çeken dört miras alanına sahip.

Yerel efsaneler, Badain’in çöle gelen, tatlı su göllerini keşfeden ve bunların arasına yerleşen bir Moğol çobanının adı olduğunu söylüyor. Bazı medya raporları, çölün adını Moğolcada “gizemli göller” anlamına gelen göllerinden aldığını söylüyor. Çölde inanılmaz bir göl bolluğu var, tam 144 tane bunların 12’si de tatlı su gölü. Yinderitu Gölü, hem tuzlu hem de içilebilir tatlı suya sahip olduğu için özel bir göl. Bu olağanüstü su kaynağı, meyve ağaçları da dahil olmak üzere bitki örtüsünü besliyor.

“Kum kuleleri”, dünyanın en yüksek sabit kumulları olan ve yüksekliği 500 metreyi aşabilen yükselen kum tepecikleridir. Kum tepecikleri ayrıca “şarkı söylüyor” ve çöl için başka bir isim olan şarkı söyleyen kumların yeri ortaya çıkarıyor. Şarkılar, kum parçacıkları rüzgar tarafından sürüklenirken aralarındaki sürtünmeden kaynaklanan elektrostatik değişimin neden olduğu uğultular, ıslık sesleri ve patlamalardan ibaret. Ancak, flora ve faunanın çeşitliliğine rağmen, buradaki ekosistem son derece kırılgandır.

Bu izole çölde 50’den fazla çoban ailesi yaşıyor ve ekosistemi korumak için ellerinden geleni yapıyorlar. Ailelerden yeraltı suyunu korumak için ikiden fazla kuyu kazmamaları ve çöp atmamaları isteniyor. Cam şişeler gibi biyolojik olarak parçalanmayan nesneler geri dönüşüm için en yakın kasabaya götürülüyor.

Mobil şebekesi var

Günümüzde, turistler bu ücra yeri keşfetmek için çöle geldikçe, bazı yerel aileler ev pansiyonları işletmeye başladı. Li Jingyuan da bunlardan biri. 2018’de bir ev pansiyonu açtı. Temiz enerji üretmek için güneş panelleri, atık su arıtma tesisleri ve mobil şebekesi var. Medyaya, “Ne zaman alışverişe şehre gitsek, şişeler ve kutular gibi çöplerimizi yanımıza alırız” şeklinde bir açıklama yaptı. Çölü deve sırtında keşfetmek gözde bir turist deneyimidir. Gökyüzü açık ve rüzgar sert estiğinde geceleri yıldızları izlemek bir diğer önemli cazibe merkezidir.

Aynı zamanda bir pansiyon işleten Wang Bin, çölün artık UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde olmasından gurur duyuyor. “Buradaki güzel manzara ve iyi ekolojik ortam turistleri çekiyor,” dedikten sonra “Buradaki herkes hayvanları ve çevreyi korumaktan sorumlu. Burada, manzarayı ve bölgedeki bitki ve hayvan türlerini korumak amacıyla 1999 yılında bir doğa koruma alanı kuruldu” diye ekliyor.

“Başvuru süreci zor ve uzundu, yedi yıl sürdü” diyen Alxa Çölü UNESCO Küresel Jeoparkı Alxa Right Banner Bürosu müdürü Liang Baorong şöyle devam ediyor: “Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmesi sayısız insanın çabalarının bir sonucudur.”

Çinli ve yabancı uzmanlar 2017 ve 2018’de çölü denetledi ve başvuru koşullarını karşıladığı sonucuna vardı. Adaylık 2017’de yapıldı ve iki yıl sonra Badain Jaran, Dünya Mirası Alanları Geçici Listesi’ne dahil edildi. Son olarak, onay 2024’te, 26 Temmuz’da Hindistan, Yeni Delhi’de UNESCO Dünya Mirası Komitesi’nin 46. oturumunda geldi. Tüm süreç, Çin’in doğal mirasın korunmasına olan bağlılığını ve uluslararası toplumun değerini tanımasını yansıtıyor.

UNESCO tanınması bölgedeki tektonik değişikliklerin özelliklerini, iklim değişikliğini, jeomorfolojik evrimini ve hatta hidrojeolojik değişiklikleri dikkate aldı. Badain Jaran, çöl gelişimini ve eoliyen arazi biçiminin oluşumunu incelemek için dünya çapında temsili bir alandır. Qinghai-Tibet Platosu’ndaki sürekli tektonik hareket nedeniyle alan yükseldiğinden çölün oluşumu devam ediyor. Boyutu ve bütünlüğü, devam eden evrimini anlamak için önemlidir ve değişiklikleri kaydetmek için düzenli olarak araştırmalar yürütülüyor.

Çin’in kuzeybatısındaki Lanzhou Üniversitesi’ndeki Buzul ve Çöl Araştırmaları Merkezi’nin müdürü Li Zhuolun, araştırma ve saha araştırmaları yapmak için her yıl çöle gidiyor. Li, “Çöl alanları küresel iklim tepkisine karşı çok hassastır ve çalışma, jeoloji bilimi araştırmaları için önemli bir alandır” diyor.

Li’ye göre çöl ekolojisinin korunmasında en önemli şey su kaynaklarını rasyonel kullanmaktır. Badain Jaran’da mevsime göre rengi değişen çok yıllık göller vardır. Temmuz 2024’te Hong Kong’dakiler de dahil olmak üzere 18 Çin üniversitesinden öğretim görevlileri ve öğrenciler çölün jeomorfolojisi, toprağı, bitki örtüsü, iklimi ve hidrolojisi üzerine saha araştırmaları yürüttüler.

Alxa Right Banner Ormancılık, Otlak ve Çölleşme Kontrol Bürosu müdürü Yao Xiaode, “Başarılı UNESCO başvurusu yeni bir başlangıç ​​noktası anlamına geliyor,” dedi. Yao, bannerın doğal miras alanlarının korunmasını ve yönetimini iyileştireceğini, kumulların, göllerin ve bitki örtüsünün izlenmesini ve bilimsel araştırmasını güçlendireceğini ve alan izleme sistemleri ve veri tabanları oluşturacağını ve iyileştireceğini söyledi.

Yerel halkın çölün korunması, ortak yönetimi ve izlenmesi ile kamu eğitimine katılması teşvik edilmektedir. Amaç, eko-turizm yoluyla doğal mirasın korunması ile sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınma arasında bir denge sağlamaktır.

Çöl, yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. 20 yıldır meslekte olan Güney Koreli tur rehberi Jin Ga Seon, yaklaşık 10 kez turist grubu getirdiğini söyledi. Ga, Adil ticaret sanat platformu Awwt’un kurucu ortakları Runan ve Henning Dohrmann Zhang’ı “Bu arazide araba sürmek zayıf kalpliler için değildir ve kararsızlığa yer yoktur,” diye uyarıp “Ancak, bir kez oraya gittiğinizde, manevi faydaları muazzamdır” diye ekliyor.

Alxa Right Banner, Dünya Kültür ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme’yi titizlikle yerine getiriyor. Bu miras alanının olağanüstü evrensel değerini, özgünlüğünü ve bütünlüğünü yıkımdan koruma sorumluluğunu üstleniyor. Banner, bu doğal miras alanının koruma ve yönetim seviyesini daha da iyileştirecek. Kumullar, göller, bitki örtüsü gibi doğal değerlerin ve unsurların izlenmesi ile  bilimsel araştırmasını güçlendirecek. Uyarlanabilir yönetimi de uygulayacaktır. Banner ayrıca alan izleme sistemleri ile veri tabanları kuracak. Bunları iyileştirip, hedeflenen koruma ve yönetim önlemlerini de uygulayacaktır. LIU HONGZHANG, Inner Mongolia Daily’de, WANG XIAOCHUN ise Alxa Right Banner Dijital Medya Merkezi’nde gazetecidir.