Altay’ın “Çift Dağ Teorisi” ekolojik ve ekonomik kazanımları

Altay Bölgesi, Çin’in altı büyük orman bölgesinden biridir. Burası Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi tarafından su kaynağı koruma işlevine sahip dağlık bozkır ekolojik bölgesi olarak belirlendi.Altay Bölgesi, “Yeşil dağlar, mavi sular, gür ormanlar, verimli tarım arazileri, temiz göller ve bereketli otlaklar” hedefi doğrultusunda yolunda ilerlemeye devam ediyor.

GÜLİNAR, WU MİNGQİ, DONG FAYONG-CHINA TODAY TÜRKİYE — Bölge, “dağ, su, orman, tarım arazisi, göl, otlak ve çöl” unsurlarını kapsayan bütünleşik koruma ve sistematik yönetim yaklaşımını benimsedi. Böylece ekolojik, ekonomik ve sosyal faydaların bir arada gerçekleştirilmesini mümkün kılıyor.

Son günlerdeki kar yağışı, Qinghe İlçesi’nde ot tohumlarının ekimi için elverişli bir ortam sağladı. Orman ve Otlak İlçe Müdürlüğü görevlileri, bölgenin demir maden ocağı jeolojik çevre yönetim ve ekolojik restorasyon proje sahasına geldi. İnsansız hava araçları ve manuel yöntemlerle yöreye uygun olan 180 tonluk ot tohumu ektiler. Qinghe Orman ve Otlak İlçe Müdürlüğü çalışanı Beyisbek Seyitkazi şunları söylüyor: “Tohum ekimini tamamladık, baharın gelmesiyle birlikte bu tohumlar filizlenecek.”

İki yıllık deneyim sayesinde Qinghe İlçesi, yöreye uygun bir ekolojik restorasyon yöntemi geliştirdi. Yerel yönetim, uygun ot tohumlarını pelet (bir kalıptan zorlayarak sıkıştırma) haline getirerek ağırlığını 3 ila 5 kat artırdı. Böylece ekim sonrası tohumların rüzgarla savrulmaları önlendi. Ayrıca, peletlenmiş tohumlar kuraklığa dayanıklı bir maddeyle kaplanarak hayatta kalma oranı ve kuraklığa dirençleri artırıldı. Bu yöntemle bitki örtüsü yoğunluğu,önceki yüzde 2’nin altındaki seviyeden yüzde 10’a yükseldi.

Araziler yeniden kazanılıyor

Çin Komünist Partisi (ÇKP) Qinghe Tabii Kaynaklar İlçe Müdürlüğü Komitesi Sekreteri ve Müdür Yardımcısı He Panjiang proje hakkında şu bilgileri veriyor: “Qinghe İlçesi’nde demir maden ocağı jeolojik çevre yönetimi ve ekolojik restorasyon projesiyürütülüyor. 202 milyon RMB’lik yatırımla 37 maden sahasında 35,64 kilometrekarelik bir alanı kapsayan projeyle 3906 hektarlık arazinin yeniden kazanılması sağlanıyor. Projenin uygulanması, söz konusu bölge ve çevresindeki ekolojik bozulmayı etkili bir şekilde önleyerek su ve toprak erozyonunu azaltıyor. Proje, ‘Dağ, su, orman, tarım arazisi, göl ve otlak bir yaşam ortaklığı’ ekolojik anlayışını somut olarak yansıtıyor.”

Geçmişte demir madeni işletmeciliği, Qinghe İlçesi’ne büyük ekonomik kazanç sağladı ve ilçenin mali gelirinin yüzde 60’ı bu sektörden elde edildi. Ancak, 20,3 kilometrekarelik bir alanda yürütülen madencilik faaliyetleri yalnızca yüzey bitki örtüsünü tahrip etmekle kalmadı. Aynı zamanda hava, nehirler ve yollar üzerinde de ciddi olumsuz etkiler yarattı. Bunun üzerine Qinghe İlçesi, faaliyet gösteren 102 demir madeni işletmesini kapatma kararı aldı. “Ekolojik çevreyi koruyalım, yeşil dağlarımızı ve temiz sularımızı geri kazanalım” hedefi doğrultusunda bir dönüşüm süreci başlattı. Gelecek nesillerin eski hataları tekrarlamaması için maden ocağı bölgesinde 53 hektarlık jeolojik çevre eğitim merkezi kuruldu.

Şimdi gözler önündeki bu yabani iğde ormanı, arazi restorasyonundan sonra dikildi. 266 hektardan fazla alana yayılan yabani iğdelerin 189 hektarı meyve vermeye başladı. Dönüm başına 3 bin RMB’yi aşan gelirle, toplam ekonomik kazanç 8 milyon RMB’yi buldu. Toprak yeniden kazanıldı ve yabani iğdeler meyve vermeye başladı. Ekolojik çevre iyileşirken, ekonomik faydalar da arttı. Bölgenin çiftçi ve çobanları, yabani iğde meyvesi toplayarak önemli bir gelir elde etti.

Çiftçilerin gelirleri arttı

Qinghe İlçesi’ne bağlı Akedala Kasabasından çiftçi Ularbek Markaş, “Kışın burada yabani iğde meyvesi toplayarak, günlük 200-300 RMB kazanıyoruz” diyor. Fuyun İlçesi Koktokay Kasabası Talat Köyü’nde evler düzenli bir şekilde sıralanıyor. Köyde “10 Kilometredeki Lezzetler Köy Lokantası”nı işleten Tong Zhirong, bölgenin dağ ve suyla çevrili ekolojik ortamını beğenerek, Koktokay Kasabası’ndaki lokantasını buraya taşıdı.

2024 yılında, Tong Zhirong ve eşi yöresel mutfak işletmeciliğinden 100 bin RMB’yi aşan gelir elde etti. Tong duygularını şöyle ifade ediyor: “Talat Köyü’nün muazzam manzarası her geçen yıl artan turistleri daha da cezbediyor. Burada köy lokantasını işletmek kayda değer bir gelir sağlıyor.” Fuyun İlçesi’nde maden ocaklarının dönüşüm süreciyle birlikte, ulusal jeolojik parklar, orman parkları gibi tematik bölgeler inşa edilerek çevredeki köylerin dönüşümüne öncülük etti. Eski madenciler, artık köy lokantası işletmecisi veya tur rehberi olarak yeni bir yol izliyor. “İrtiş Nehri’nin İlk Köyü” olarak bilinen Talat Köyü, turistlerin mutlaka ziyaret ettiği bir yer haline geldi.

ÇKP Talat Köyü Komitesi Sekreteri Sara Entemakşu bilgileri veriyor: “Talat Köyü, İrtiş Nehri’nin beşiğinde yer alıyor. Son iki yılda ‘dağ, su, orman, tarım arazisi’ projesi sayesinde, İrtiş Nehri’nin iki yakasındaki ekosistem onarıldı. Turizm sektörünü geliştirerek, köyümüzde 330 bin turist ağırladık. ve 36 milyon RMB’lik turizm geliri sağladık. Köy halkının kişi başına geliri ise 28 bin 600 RMB’ye ulaştı.”

Yoksullukla mücadeleye devam

Devlet Konseyi tarafından ulusal öncelikli ekolojik işlev bölgesi olarak belirlenen Altay Bölgesi, 13,86 bin kilometrekarelik ağaçlı alan, 12,8 bin kilometrekarelik ormanlık alan ve 88,6 bin kilometrekarelik doğal otlak alanı ile Xinjiang’ın ekolojik çeşitliliği en zengin bölgelerinden birisidir. 2018 yılında, Altay Bölgesi, ulusal Dağ ve Su projesinin ilk aşama üçüncü grup pilot bölgesine dahil edildi. Böylece 6,135 milyar RMB yatırım tutarı ile Xinjiang’ın ilk “Dağ, Su, Orman, Tarım Arazisi, Göl ve Otlak” ekolojik koruma ve restorasyon pilot bölgesi haline geldi. Altay Bölgesi, “Ekoloji + Yoksullukla Mücadele”, “Ekoloji + Endüstri Gelişimi” ve “Ekoloji + Kırsal Kalkınma” yaklaşımlarıyla, ekonomik, ekolojik ve sosyal faydaları bir arada sağlamayı başardı.

Günümüzde Altay Bölgesi’de, 23,36 bin kilometrekarelik arazinin tekrar ormanlaştırılması sağlandı. 1 milyon 231,1 bin dönüm otlak arazisinin restorasyonu ile 13,7 bin dönüm bozulmuş orman arazisinin iyileştirme ve restorasyonu gerçekleştirdi. 820 kilometrekarelik otlak arazisinin restorasyonu ile 9 kilometrekarelik bozulmuş orman arazisinin iyileştirme ve restorasyonu gerçekleştirdi.