Milli Ağaçlandırma Günü farkındalığı arttırıyor

Türkiye, dünya üzerindeki üç bitki coğrafya bölgesinin kesişim noktasında yer alan ender ülkelerden biridir. Ayrıca üç tarafının denizlerle çevrili olması, farklı yükseltilere sahip bölgelerden oluşması ve çeşitli iklim tiplerine ev sahipliği yapması, ülkemizi zengin bir biyolojik çeşitlilik merkezi haline getirmiştir.

FERHAT TAZE /TEMA Vakfı Orman ve Kırsal Kalkınma Bölüm Başkanı/China Today Türkiye — Bu ekosistem çeşitliliği, beraberinde zengin bir tür çeşitliği de yaratmaktadır. Avrupa kıtasında yaklaşık 12 bin bitki türü varken, sadece Türkiye’de Avrupa kıtasındaki kadar bir bitki tür çeşitliği bulunmaktadır.  Üstelik bu bitkilerin yaklaşık üçte biri endemiktir.  Türkiye’deki endemik bitki türü sayısı da Avrupa’daki toplam endemik tür sayısının üzerindedir. Bu zengin tür çeşitliliğinin en önemli yaşam alanlarından biri ise ormanlardır.

Ormanlar; toprak erozyonunu önlenme, iklim değişikliğiyle mücadele, su ve oksijen üretimi, biyolojik çeşitliliğin korunması ve yaşam alanı sağlama gibi pek çok ekosistem hizmeti sunmaktadır. Türkiye’nin orman varlığı, 1973 yılında 20,2 milyon hektar iken , yapılan ağaçlandırma çalışmalarıyla bu rakam 2023 yılı sonunda 23,36 milyon hektara ulaşmıştır. Türkiye’nin orman varlığı, karasal yüz ölçümünün yüzde30’una karşılık gelmektedir . 1946-2023 yılları arasında 2,5 milyon hektar alanda ağaçlandırma (afforestation) çalışması gerçekleştirilmiştir.

Ancak bu olumlu gelişmelere rağmen, orman ekosistemleri hem küresel hem de ulusal ölçekte çeşitli tehditlerle karşı karşıyadır. Küresel ölçekte orman varlığındaki azalma; Türkiye’de ise ormanlık alanlarda verilen ormancılık dışı izinler, orman sınırı dışına çıkarılan alanlar, iklim değişikliğinin olumsuz etkileriyle artan ve şiddetlenen orman yangınları ve eğimli arazi yapısı nedeniyle yaşanan toprak erozyonu gibi faktörler orman varlığını tehdit etmektedir.

Yangına Hassasiyet Durumu

Bu tehditlerin yanı sıra ormanlar yangına hassasiyet durumu açısından değerlendirildiğinde, Türkiye’deki toplam orman alanlarının yaklaşık yüzde 55’i (12,5 milyon hektar) çeşitli derecelerde yangına hassastır. Her yıl ortalama 2.500 orman yangını yaşanmakta ve bu yangınlar sonucunda ortalama 20-25 bin hektar ormanlık alan yangınlardan zarar görmektedir . Ayrıca mevcut ormanlarımızın sadece yüzde 59’u verimli orman kategorisinde yer almaktadır. Geriye kalan yüzde41’lik alan ise yeterli ağaç yoğunluğuna sahip olmayan, ağaçların tepe iz düşümünün araziyi örtme derecesi yüzde10’un altında kalan ve “boşluklu kapalı” ya da “bozuk” olarak ifade edilen alanlardan oluşmaktadır. Bu alanlar, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tanımına göre orman kategorisine dahi girmemektedir. Diğer yandan, her yıl ortalama yaklaşık 36 bin hektar büyüklüğünde ormanlık alan madencilik, enerji ve ulaşım gibi ormancılık dışı kullanımlara tahsis edilmektedir.

Bunlara 2-A, 2-B, Ek-16 gibi orman sınırları dışına çıkarmaya ilişkin yasal düzenlemeler ve uygulamalar ile “açmacılık” ve “işgal” gibi orman suçları da eklendiğinde ormanlarımız üzerindeki baskı artmaktadır.

Tüm bu faktörler, ormanların iklim değişikliğiyle mücadeledeki karbon depolama işlevini zayıflatmakta; sel, taşkın ve çığ gibi afet risklerinin etkisini artırmakta; toprak erozyonunu hızlandırmakta ve orman ekosistemlerinin direncini düşürmektedir. Bu nedenle bozuk (boşluklu kapalı) ve zarar görmüş orman alanlarının iyileştirilmesi ve yeniden ormanlaştırılması büyük önem taşımaktadır.

Bu anlayışla TEMA Vakfı, kurulduğu günden bu yana, başta toprak olmak üzere tüm doğal varlıkları koruma hedefiyle kamu ve özel sektör iş birlikleri, gönüllü çalışmaları, Türkiye’nin dört bir yanındaki temsilcileri ve bağışçılarının katkılarıyla pek çok ağaçlandırma projesini hayata geçirerek bu alandaki faaliyetlerine devam etmektedir.

 Doğa Koruma Çalışmaları

TEMA Vakfı, Toprak Dede merhum Hayrettin Karaca ve Yaprak Dede merhum A. Nihat Gökyiğit’in öncülüğünde kurulduğu günden bu yana; Orman, Kırsal Kalkınma, Eğitim, Savunuculuk ve Çevre Politikaları, İklim, Örgütlenme ve Gönüllülük ile Biyolojik Çeşitlilik alanlarında doğal varlıkları korumak için çalışmalarını aralıksız sürdürmektedir.  Bu çalışmalar, vakfın doğa koruma ve sürdürülebilirlik anlayışını da her geçen gün daha geniş kitlelere ulaştırarak toplumsal farkındalığı artırmaktadır.

Çünkü doğayı koruyacak bir nesil yetişmediği sürece yapılan uygulamaların kalıcılığı ve etkisi sınırlı kalmaktadır. Doğayı korumak ise öncelikle onu tanımakla, bilmekle ve anlamakla başlar. Bu anlayışla tüm eğitim kademelerindeki çocuklara ve yetişkinlere yönelik geliştirilen Doğa Eğitim Programları ve Projeleri kapsamında; orman ekosistemini tanıma, ormanların işlevleri ve biyolojik çeşitliliği, orman ağaçlarını tanıma, tohum ekimi ve fidan dikimi gibi pek çok eğitici etkinlik yürütülmektedir. Bu faaliyetler aracılığıyla bireylerin ormanların önemi konusunda farkındalık kazanması, doğayla bağ kurması hedeflenmektedir.

Bu projelere örnek vermek gerekirse ormanların korunmasına yönelik en önemli çalışmalardan biri, Orman Genel Müdürlüğü (OGM) iş birliği ile yürütülen ve TEMA Vakfı Kurucu Onursal Başkanlarından Hayrettin Karaca’ya atfedilen Doğal Yaşlı Ormanlar Projesi’dir. Bu projede, doğal ormanların korunması ve ekolojik öneminin artırılması amacıyla doğal yaşlı ormanların belirlenmesi ve ormancılık planlarında koruma altına alınması çalışmaları yanında farkındalık çalışmaları da yapılmaktadır.

2024 yılına kadar Artvin, Giresun ve Ordu illerinde yaklaşık 6 bin futbol sahası büyüklüğündeki (4.437 hektar) 52 adet orman alanı “doğal yaşlı orman” olarak tescil edilmiştir. Gümüşhane, Trabzon ve Rize illerinde ise 3 bin futbol sahası (2.445 hektar) büyüklüğündeki 14 aday sahada çalışmalar devam etmektedir.

Ormanların Sürdürülebilir Yönetimi

Doğal yaşlı ormanların korunmasına yönelik çalışmaların yanı sıra ormanların sürdürülebilir yönetimi konusunda da önemli projeler hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda, 2007 yılında Avrupa Birliği desteğiyle başlatılan Kaçkar Dağları Sürdürülebilir Orman Yönetimi Projesi, TEMA Vakfı’nın dikkat çeken çalışmalarından biridir. Dünyanın biyolojik çeşitlilik açısından önemli sıcak noktalarından biri olan Kaçkarlar’da, bölgenin zengin ekosistemini ve yaban hayatını korumak amacıyla yürütülen bu projede, orman içinde ve bitişiğinde yaşayan yerel halkın ormancılık faaliyetlerinden elde ettiği ekonomik gelirler göz önüne alınmıştır. Proje, hayvancılık, arıcılık ve doğa turizmi gibi alternatif gelir kaynakları geliştirerek hem ormanların korunmasına hem de yerel halkın ekonomik olarak güçlenmesine katkı sağlamayı amaçlamıştır. Proje kapsamında hazırlanan ormancılık yönetim planında, ormanların ve biyolojik çeşitliliğin korunması önceliklendirilmiş, odun üretimine yönelik hedefler ise azaltılmıştır.

TEMA Vakfı’nın orman koruma ve sürdürülebilir yönetim konusunda bir diğer önemli çalışma alanı ise ağaçlandırma projeleri ve çalışmalarıdır. Vakıf, ayrıca 81 İlde 81 Orman Projesi ve Ülkem İçin Ormanlar Projesi gibi büyük ölçekli projeleri de kamu kurumları, özel sektör ve sivil toplum iş birliğiyle gerçekleştirerek ülkemizdeki ağaçlandırma çalışmalarına katkı sağlamaktadır.

Ağaçlandırma çalışmaları kapsamında bugüne kadar, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti de dâhil olmak üzere yaklaşık 50 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alanda 42 milyondan fazla fidan toprakla buluşturulmuştur. 22 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alana ise 700 milyon meşe palamudu ekilerek büyük bir ağaçlandırma gerçekleştirilmiştir. Bu şekilde yaklaşık 73 bin futbol sahası büyüklüğüne (55 bin hektar) yakın bir alanda ağaçlandırma çalışmaları yürütülmüştür.

Ülke çapında gerçekleştirilen ağaçlandırma kampanyaları, Ormancılık Haftası ve 11 Kasım’da kutlanan Milli Ağaçlandırma Günü gibi özel günlerde yapılan etkinlikler ve faaliyetlerle ormanların ve çevrenin korunmasına dair farkındalık artırılmaktadır.