ÇİN TAKSİLERİNİN ARTI VE EKSİLERİ

Çin’de günlük hayatta kullanabileceğiniz bir çok ulaşım aracı bulunuyor: metro, otobüs, motosiklet, bisiklet, çekçek, moped ve hatta elektrikli tekerlekli sandalye… 

(ANAÏS CHAILLOLEAU /China Today Türkiye)— Ama listenin en tepesinde taksiler var. Taksiler kesinlikle en kullanışlı ulaşım aracı; kolunuzu kaldırıp taksiyi çağırmanız rahat koltuğunuza kurulmanız için yeterli. Ayrıca Çin’de taksiler hala gayet hesaplı. Gündüzleri başkentte taksi ücreti ilk üç kilometre için 13 RMB (yaklaşık iki euro), sonra da kilometre başına 2.3 RMB (yaklaşık 0.30 euro). Bu, Avrupa başkentlerinden çok daha ucuz. Örneğin Londra’da taksiye bindiğinizde ilk başta 2.20 sterlin açılış ücreti var. Sonrasında bu daha da artıyor; öyle ki 15 dakikada gittiğiniz iki kilometrelik yol için 10 sterlin ödemek zorunda kalabiliyorsunuz. Ayrıca Paris gibi bazı şehirlerde taksiciler bavul için ek ücret talep ediyor. Çin’de taksi sürücüleri bu hizmet için para almıyor.

Tarifelerdeki farklılık, öncelikle yaşam standartlarındaki farklılıktan kaynaklanıyor; ikinci sebep ise bu ülkelerdeki taksi sayılarının birbirinden çok farklı olması. Örneğin Fransa topraklarında 50 bin taksi çalışıyor. Çin’de ise taksi sayısının 1 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor ve bunların 70 bini sadece başkentte. Bu da 300 kişi başına bir taksi demek. Dolayısıyla Pekin’de taksi bulmak hiç zor değil, eğer kuş uçmaz kervan geçmez bir yerde ya da iş çıkışı saatinde kalabalık şehir merkezinde değilseniz.

Çin’de taksiye binmek sıradan ve yaygın bir şey. Havaalanından otele giderken taksiye binmek, bir anlamda yabancıların bu ülkeyle ilk tanışma yolu. Çin’e gelmeden önce yola çıkınca taksimetreyi kapatan ya da müşterisini uzun uzun dolaştıran üçkağıtçı taksiciler konusunda uyarılmıştım. Kişisel deneyimim, yasadışı “korsan taksi”lerden uzak durduğunuz takdirde bu tür sorunlar yaşamayacağınız yönünde. En kötü ihtimalle, gideceğiniz yeri bilmeyen ve ağır Beijing aksanıyla konuşan aksi bir sürücüye denk gelirsiniz. Ama elinizi kaldırdığınızda şehri avucunun içi gibi bilen deneyimli bir sürücünün aracını çevirmeniz en yüksek olasılık.

TAKSİCİYE HUZUR YOK

Müşterileri suistimalden korumak için taksi sürücüleri çok sıkı denetleniyor. Ehliyet sahibi olmak bu mesleği icra etmeye yetmiyor. En az üç yıldır ehliyetiniz olması lazım ve bu sürede hiç kaza yapmamış olmanız gerekiyor. Ancak o zaman eğitimden geçip final sınavına girebiliyorsunuz.

Ayrıca taksi sürücülerinin büyük taksi şirketlerine bağlı çalışması zorunlu; sürücüler genelde bölgesel tekel ya da duopol olan bu şirketlere yüksek bir aylık imtiyaz ücreti ödüyor. Ama en etkili denetim yolculardan geliyor; yolcular aldıkları taksi faturasını kullanarak kötü sürücüyü şikayet edebiliyor. Uygulamaya konan kurallardan sonra taksicilerin müşterilerine iyi davranmak dışında bir seçeneği kalmadı. Bazıları yola odaklanarak sessiz kalıyor; diğerleri ise hemen sohbete koyuluyor. Genelde yabancıları çok merak ediyorlar: “Nereden geliyorsun? Çin’de ne iş yapıyorsun? Ooo, Çince biliyorsun. Ne kadar zamandır Çin’desin?…” Bazen sırf sohbet etmek için sizi taksiden geç indirebilirler.

Taksi sürücüsünün hayatında huzura yer yok, her daim korna çalmaya hazır bir otomobil çağlayanı içindeler. İş arama sitesi CareerCast’in 2014’te yaptığı araştırmada, taksicilik en stresli meslekler arasında 10. sırada yer alıyordu. Çinli taksi sürücülerinin direksiyon başında geçirdiği saatler—günde yaklaşık 14 saat—sayılmıyor; aylık ortalama 2-3 bin RMB maaş alıyorlar. Kaçınılmaz yorgunluğa rağmen çoğu geceleri de çalışıyor; çünkü belediyenin belirlediği gece tarifesi daha yüksek; ayrıca metro ve otobüsler geceleri hizmet vermiyor.

MODERNLEŞMEYE DOĞRU

Günümüzde mobil uygulamalar sayesinde taksinizi online çağırabiliyorsunuz. İşlem gayet basit: nerede olduğunuzu ve nereye gideceğinizi belirtiyorsunuz; yakınlarda boş bir taksi varsa sürücü yanıtlıyor ve hemen sizi almaya geliyor. Bu yeni hizmet iki tarafa da fayda sağlıyor: yolcular sorunsuz taksi bulabiliyor ve hava kötüyse taksi gelene kadar içeride bekleyebiliyor; taksi sürücüleri de müşteri bulmak için kilometrelerce tur atmak zorunda kalmıyor. Seyahatin sonunda yolcunun entegre ödeme sistemini kullanarak ödeme yapması için akıllı telefonuna tıklaması yeterli oluyor. Ayrıca düzenli kullanıcılar sadakatlerinden ötürü çeşitli ödüller de kazanabiliyor.

Taksi çağırma uygulaması çok başarılı oldu. Le Vent de la Chine dergisine göre, bugün taksi yolculuklarının beşte biri akıllı telefon aracılığıyla gerçekleşiyor. İlk başta Çin’de iki rakip uygulama vardı: Analysys International’ın rakamlarına göre, (Alibaba’nın sponsorluğunu yaptığı) Kuaidi Dache’nin pazar payı yüzde 56.5; (Tencent’in sponsorluğunu yaptığı) Didi Dache’nin pazar payı yüzde 43.3 idi. İki şirket birleşince ortaya toplam değeri 6 milyar ABD Dolar bulan bir dev çıktı. Taksi sürücüleri bu hizmeti hoş bir icat olarak görüyor ama bu alanın kendi mesleklerinin denetlendiği kadar sıkı bir şekilde denetlenmesi gerektiğini söylüyor.

Teknolojik gelişmelerin yarattığı yeni imkanlar, Çinli taksicilerin bu mesleği icra ederken karşılaştıkları zorlukların altını çiziyor ve kendilerine gereğinden çok daha az kıymet verildiğini gösteriyor. Umarım bu durumun neden olacağı reformlar, hak ettikleri daha iyi yaşama kavuşmalarını sağlar.