Çin’in imalat kapasitesindeki büyük artışa eşlik eden devasa malzeme bolluğu, Çin halkının varlıklı bir toplum olma yolunda kaydettiği ilerlemeyi teyit ediyor.

Zengin koleksiyonlara ev sahipliği yapan büyük devlet müzeleri ile kıyaslandığında, özel müzeler ve sanayi müzelerindeki değişim, sosyal alanda yaşanan değişimleri daha iyi yansıtabiliyor. Şanghay Koleksiyoncular Derneği’nin kurucu başkanı Wu Shaohua, Şanghay şehrinin eski kısmında büyüdü. Orada pek çok insan eski eşya koleksiyonu yapmayı seviyor.

Şanghay Koleksiyoncular Derneği’nin selefi olan Şanghay Koleksiyon Değerlendirme Cemiyeti Haziran 1986’da kuruldu. Altı binden fazla üyesi bulunan derneğin şu anki ölçeği ile kıyaslandığında o dönem üye sayısının sadece 20 olduğunu hatırlatan 70’li yaşlarındaki Wu, o günlerdeki koleksiyonları da çoğunlukla eski eşyaların oluşturduğunu belirtiyor. 1960’larda ve 1970’lerde pek çok saygın koleksiyoner, Huaihai Yolu üzerinde devlet tarafından işletilen ikinci el eşya mağazalarında hazinelere rastlıyordu.

Wu’nun hatırladığı kadarıyla, 1980’li yıllarda özel müze sahiplerinin topladığı eski eşyalar, çoğunlukla biletler, şeker ambalajları, yıllık takvimler, aylık otobüs biletleri, eski gazeteler, sigara etiketleri ve kibrit kutularından oluşuyordu. Daha sonra reform ve dışa açılmanın derinleşmesi ve insanların yaşam şartlarının sürekli iyileştirilmesi ile koleksiyon meraklılarının sayısı artmakla kalmadı, müze sahiplerinin koleksiyonları da daha zengin ve sanatsal hale geldi.

“Doğuya özgü yeşimtaşı, koyu kırmızı emaye kaplar, thangka’lar, çağdaş resimler ve kaligrafi pek çok insanın ilgisini çekiyor” diyen Wu sözlerini şöyle sürdürüyor: “Farklı türde koleksiyonların artış göstermesi, insanların temel yaşam ihtiyaçlarını karşılama mücadelesinden görece müreffeh duruma geçtiklerine dair önemli bir işaret. Bazı koleksiyonerler, belirli koleksiyonlara takıntılı. Örneğin Wang Anjian, 18. ile 20. yüzyıl başı arasındaki döneme ait saatleri toplamaya meraklı. Daha takdir edilesi olan ise duvar ve masa saatleri ile kol saatlerini tamir etmeyi kendi başına öğrenmiş olması. Koleksiyonundaki pek çok parçanın onarımı onun elinden çıktı. Artık daha fazla insan sanatı günlük hayatına dahil ediyor. Örneğin kaligrafi, resim ve yeşimtaşı eşyalara ev dekorasyonunda yer veriliyor. Sonuç olarak, bu durum pazarda daha fazla koleksiyon kategorisi ve seviyesine dönük bir talep yarattı.”

OPERASYON ÇEŞİTLENDİRİLDİ

Her ne kadar Şanghay’da Çağdaş Sanat Müzesi (MoCA Shanghai) bulunuyor ve Şanghay Bienali giderek daha fazla ilgi görüyor olsa da, insanların ziyaret edebileceği çağdaş sanat koleksiyonu ve sergilerinin sayısı genel olarak az. Bu açıdan Long Müzesi, MoCA Shanghai’ı tamamlayan bir unsur haline geldi.

2011 yılında Çin’de 456 özel müze bulunuyordu. Dört yıl sonra 2015’te, müzelere yeni düzenlemeler getirildi ve özel müze adedi bini aştı. 13. Beş Yıllık Plan (2016-20) döneminde iki günde bir yeni bir müze açıldı, dolayısıyla şu anda Çin’de 250 bin kişi başına bir müze düşüyor. Ulusal Kültür Mirası İdaresi’nin verilerine göre, 2019 sonu itibarıyla, ülke genelinde tescilli müze sayısı 2018’e kıyasla 181 adet artarak 5 bin 535’e ulaştı. Bunların bin 710’u devlet dışı müzeler.

Çinli-Endonezyalı bir girişimci olan Budi Tek, aynı zamanda bir sanat hayırseveri ve koleksiyoncusu. Budi Tek’in Şanghay’da açtığı Long Müzesi ve Yuz Müzesi, şu anda şehirde faaliyet gösteren özel müzelerin en tanınmışları. Wu, “Dünyada müze sayısını da içeren bazı kentsel medeniyet standartları konusunda bir fikir birliği söz konusu. Şanghay’da müze sayısı artmaya devam ediyor. Devlete ait olanlara ticari ve özel müzeler gibi farklı türde müzeler ekleniyor” dedi.

Bir ülke veya ekonomi kalkınmada belirli bir aşamaya geldiğinde, birey veya şirketlerin müze alanına yoğun şekilde yatırım yapma ilgisi artıyor, dolayısıyla bunlar kentsel medeniyet düzeyinin yükseltilmesinde devlete ait veya halka açık müzeleri tamamlayabiliyor. Çin’in her yönden varlıklı bir toplum olmaya başlamasıyla Wu, özel sanat galerileri ve müzelere ek olarak vakıf temelli müzelerin de ortaya çıkacağına inanıyor. Wu, “Daha fazla özel müzenin vakıf temelli modeli benimsemesi, sanat eserlerine para yatırarak topluma yatırım yapma veya geri verme konusunda girişimcilere daha iyi bir rehber olabilir” diyor.

TOPLUMA KATKILAR

53 yaşındaki Wang Jijia, çiftlik işlerinin yanı sıra geri dönüşüm depolarında ve eski kitapçılarda nesneler aramayı seviyor. Gansu eyaletinin Zhuanglang ilçesi Wang’ın memleketi; 30 yıl önce, Çin’in batısındaki kırsal bölgelerin pek çoğunda olduğu gibi,  burada eski mürekkep kartuşları, pirinç kilitler ve eski ders kitaplarından başka koleksiyonu yapılacak bir şey bulunmazdı.

Yıllar içinde Wang, 4 bin popüler kültür eseri, 15 bin kitap ve 3 bin parça arşiv girdisi topladı. Eylül 2019’da kendisine ait Jiahe Müzesi açtığında bile hâlâ bir çiftçi olduğunu iddia ediyordu. Lakin Wang’ın hayatı ve memleketi eskiye kıyasla bariz değişmiş durumda. Müze bir yıl içinde 16 binden fazla ziyaretçi topladı. Bu arada, 1998 yılında teraslar inşa etmeye başlayan Zhuanglang ilçesi, onlarca yıldır sürdürdüğü sıkı çalışmanın ardından nihayet mart ayında aşırı yoksulluktan kurtuldu.

Wang, koleksiyonunu düzenlemek ve motifler tasarlamak için 2017 yılında bankadan kredi aldı. Eylül 2019’da evinin ikinci katına 500 metrekarelik bir alanda 14 tema barındıran ve cam serası bulunan bir müze inşa etti.

Reform ve dışa açılmanın derinleşmesi ve insanların yaşam şartlarının iyileştirilmesiyle aile temelli özel müze sayısı azaldı. Koleksiyonlarını ve sergi alanlarını büyük ölçüde geliştiren özel müze sayısı da arttı. Örneğin, bir emaye koleksiyoneri olan Xie Dangwei, Şanghay’ın Jiading bölgesindeki Bafenyuan Sanat Müzesi’ne sergilenmek üzere yaklaşık 3 bin emaye ürün verdi.  Xie yeterli bir koleksiyona sahip olmakla birlikte emaye müzesi açmak için yeterli alana sahip değildi.

TARİHİ KAVRAMAK

Son yıllarda gençler, okulları ve topluluklarının yaz tatillerinde düzenlediği organizasyonlarla zaman zaman Bafenyuan Sanat Müzesi’ni ziyaret ediyor. Müzenin açılışından bu yana geçen dört yıl boyunca her yıl ortalama 100 etkinlik düzenlendi. Öğrenciler Çin emayesinin asırlık tarihini kavramakla kalmayıp aynı zamanda emaye yapımını da öğreniyor.

Wu’ya göre müzelerin dört ana işlevi söz konusu: sergileme, koleksiyon, araştırma ve eğitim. Ancak reform ve dışa açılmanın başında pek çok insanın sınırlı yaşam alanı vardı. Wu’ya göre, salt koleksiyon ile servet edinme düşüncesinde olan koleksiyoncu sayısı az. Günümüzde pek çok genç, ister giysi aksesuarları isterse evlerindeki mobilyalar olsun, kendi sanatsal edimlerinin dışavurumuna daha fazla önem veriyor.

Böyle olunca koleksiyon çılgınlığı da değişiyor. Örneğin, 80 sonrası kuşaktan bazı insanlar, eski oyuncak, model araba ve teyp kaset topluyor. Koleksiyon parçaları yüksek fiyatlı olmasa da belli bir tarih ve kültürü barındırıyor—hepsi, tıpkı büyükanne ve büyükbabaların geride bıraktığı eski eşyalar gibi anılarla yüklü.

Şanghaylı fotoğrafçı He Zhaoya’nın kişisel sergisi “Born Again”, 7 Ağustos’ta Şanghay’daki İtalyan mobilya butiği Natuzzi Italia’da açıldığında, pek çok konuk insan nezaketinin benzersiz sıcaklığını hissetti. He’nin sergideki eserleri, ağırlıklı olarak salgın sırasında sokaklara düşen yapraklar ve onların çizimlerinden oluşuyor.

Radyo programı sunucusu Ye Sha, sergiyle ilgili “Baharın yeni açmış yeşil yapraklarıyla karşılaştırıldığında, He’nin merceği ve fırçasına düşen yapraklar bir hayat emaresi barındırıyor” yorumunu yapıyor ve ekliyor: “Ufak tefek şeyleri, o güzel anları nasıl muhafaza edebilir ve hayatımızda nasıl büyütebiliriz? Kendimize küçük ve güzel bir alan nasıl inşa edebiliriz? En iyisi onları biriktirmek.”

Günümüzde gençler koleksiyon yapmayı ve entelektüel ihtiyaçlarına odaklanmayı seviyor. Bu da insanların daha iyi yaşama arzusunun salt temel gereksinimleri karşılamakla sınırlı olmaktan çıkıp, her yönden varlıklı bir toplumun ortaya çıkışının keyfini sürerken entelektüel ihtiyaçları tatmin etmeye doğru evrildiğini gösteriyor. Muhtelif türden müzelerin gelişmesi tam da bunun bir ifadesi. (Xinmin Weekly muhabirin Jiang Haofeng’ın China Today’deki haberinden özetlendi).