Ortak Bir Amaç

Dünya Fikri Mülkiyet (FM) Örgütü ve Tsinghua Üniversitesi, küresel fikri mülkiyet korumasını ve yeniliği teşvik etmek amacıyla ortaklaşa bir yüksek lisans programı başlattı. Bazı Batılı gelişmiş ülkelerde FM’nin korunmasına yönelik yasal sistem çoktan olgunlaşmış olsa da hükümetin yeniliği ilerletme kabiliyeti açısından bakıldığında Çin dünyaya öncülük yapıyor. Yukarıdaki görselde 10. Çin (Shanghai) Uluslararası Teknoloji Fuarı’ndaki fikri mülkiyet sergi alanı görülüyor.

ZHANG HUI /CHINA TODAY TÜRKİYE — Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, yaptığı bir konuşmada, fikri mülkiyeti (FM) korumanın yeniliği korumak olduğunu söylemişti. Geride bıraktığımız günlerde, Tsinghua Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (DFMÖ) FM ve yenilik politikası üzerine ortaklaşa bir yüksek lisans programı başlattı ve bu kapsamda ilk öğrenci grubunu ağırladı. DFMÖ Genel Direktörü Daren Tang, FM’nin küresel yeniliği ve ekonomik kalkınmayı teşvik eden bir araca dönüştüğünü ve Çin’in sınai FM haklarının uygulanmasında öncü ülke haline geldiğini söyledi.

Çin’de eksiksiz bir FM yetenekleri eğitim sistemi şekillendi ve şimdi yeni yüksek lisans programı sayesinde daha da uluslararası hale gelecek. Tsinghua Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Zhou Guangquan, China Today’e verdiği demeçte, “Çin yenilik odaklı gelişimini ilerletirken, FM haklarını koruma çabalarını da artırıyor. Yüksek kalibreli yeteneklerden oluşan geniş bir gruba ihtiyaç var ve dünyanın dört bir yanından öğrencilere açık olan ve dersleri İngilizce yapılan bu program, uluslararası perspektiflere sahip ancak temelini Çin bağlamından alan üst düzey FM yetenekleri yetiştirmeyi amaçlıyor” dedi.

Fikri Mülkiyetin Korunmasında İlerleme

2023 yılı sonunda Çin’in buluş patentlerinin sayısı neredeyse 5 milyona ulaşırken, tescilli ticari markaları da 46 milyonu aştı. Çin Ulusal Fikri Mülkiyet İdaresi tarafından yayımlanan “Çin’de Fikri Mülkiyetin Korunması 2023” başlıklı beyaz bültene göre, 2023 yılında Çin’de FM’nin korunmasına ilişkin toplumsal memnuniyet 82.04 ile yeni bir zirveye ulaştı.

Tsinghua Üniversitesi Hukuk Fakültesi Fikri Mülkiyet Merkezi Direktörü Profesör Cui Guobin, China Today’e yaptığı açıklamada, “Çin, küresel FM korumasında ilk kademeye ulaştı. Buluş patentlerimiz ve tescilli ticari marka hacimlerimizin her ikisi de dünyada ilk sırada yer alıyor” dedikten sonra sözlerini şöyle sürdürdü: “Rüzgar enerjisi, güneş enerjisi, elektrikli araçlar, ultra yüksek voltajlı enerji iletimi ve dönüşümü, yapay zeka (YZ) gibi bir çok teknolojik yenilik alanında Çin büyük atılımlar gerçekleştirdi.”

Cui, bir çok yabancının Çin’in FM koruma sistemini merak ettiğine ve hükümetin yeniliği teşvik etmek ve ülkenin bilim ve teknoloji alanındaki gelişimini ileri taşımak için nasıl politikalar ürettiğini bilmek istediğine dikkat çekti. Bazı Batılı gelişmiş ülkelerde FM’nin korunmasına yönelik yasal sistem çoktan olgunlaşmış olsa da hükümetin yeniliği ilerletme kabiliyeti açısından bakıldığında Çin’in dünyaya öncülük yaptığını belirten Cui, “Çin’in FM alanındaki çalışmaları küresel ölçekte bir referans oluşturuyor” dedi.

FM koruma mevzuatı Çin’de 1980’lerde başladı. 2022 yılı sonu itibarıyla, 27 FM hakem heyeti ve dört FM mahkemesinin yanı sıra 70 ulusal FM koruma merkezi bulunuyor. 2023 yılında Çin mahkemelerine 540 binden fazla FM davası ulaştı.

Cui’ye göre, Çin’in FM koruma sisteminin hızlı oluşum ve gelişimi iki faktöre bağlanabilir: “Çin’e reform ve dışa açılmadan bu yana gerçekleşen yabancı yatırım akışı, piyasa rekabetinde düzeni sağlamak için FM’nin korunması ihtiyacını doğurdu ve bu nedenle mevzuat geliştirildi. Daha sonra, Çin hızla dünyanın fabrikası statüsüne yükselirken, yerli yenilikçi işletmeler mantar gibi çoğaldı. Bunların FM korumasına duyduğu güçlü ihtiyaç yasal sistemin daha da gelişmesini sağladı.” Cui, ayrıca, FM koruması alanında kamu bilincinin arttırılmasında hükümetin önemli bir rol oynadığının altını çizdi.

Büyük ses getiren FM davaları ve yasaların sıkı bir şekilde uygulanması, halkın FM koruma bilincinin artmasına yardımcı oldu. 2023 yılında, ülke genelinde mahkemeler 319 davada cezai tazminata hükmetti; bu rakam bir önceki yıla göre yüzde 117’lik bir artış anlamına geliyor. Hükmedilen tazminat miktarı, bir önceki yıla göre 3.5 kat artarak 1.16 milyar RMB oldu.

FM ihlalleri nedeniyle verilen önemli tazminatlar da caydırıcı etkisini göstermeye başladı. 14 Haziran 2024 tarihinde, Yüksek Halk Mahkemesi’ne bağlı Fikri Mülkiyet Mahkemesi, yüksek riskli bir davada nihai kararını verdi. Otomobil üreticisi Geely, elektrikli araç üreticisi WM Motor’a ticari sırlarını ihlal ettiği gerekçesiyle dava açmış ve 2.1 milyar RMB tazminat talep etmişti. Mahkeme, ihlale yol açan teknik yeteneklerin ve kaynakların büyük ölçekli izinsiz kullanımını göz önünde bulundurarak WM Motor’un Geely’ye yaklaşık 640 milyon RMB ödemesine karar verdi. Bu, Çin’de bir FM ihlali davasında hükmedilen en yüksek tazminat miktarı oldu.

Devletin Rolü

Yenilik politikası, yeni başlatılan programın odak noktası, “fikri mülkiyet ve yenilik politikası” adından da anlaşılacağı üzere. Cui, China Today’e yaptığı değerlendirmede, “Öğrencilerimizin sadece fikri mülkiyet hukuk sistemini değil, aynı zamanda yenilik sistemini de iyi bilmesini umuyoruz. Ulusal politikalar ve hükümetin tedbirleri, ileri teknolojilerin teşviki de dahil olmak üzere tüm sistemin yürütülmesinde önemli bir rol oynuyor” dedi.

Çin, temel bilim araştırmalarının bazı sektörlerinde hala ABD’nin gerisinde. Cui, “Teknik bilgi birikimini hızla yayabilecek ve bunların ticari uygulamalarını hızlandırabilecek bir sistem kurarsak, bu ülkenin rekabet gücünü de artırabilir. Öğrencilerimizin tüm süreci ve ilgili sistemleri bilmesini umuyoruz” dedi.

Bazı durumlarda, FM’nin korunmasına yönelik yasal sistem ve piyasa, yeniliği teşvik etmek için yeterli olmuyor. Böyle durumlarda hükümet, vergi indirimi ya da sübvansiyon gibi mekanizmalarla işletmeleri belirli bir teknolojiyi geliştirmeye teşvik edecek sanayi politikaları geliştirerek bayrağı devralabilir. Cui’ye göre, “Çin bu konuda çok başarılı oldu. Bir çok Batılı ülke bizim sistemimizi öğrenmek istiyor. Programımızın uluslararası öğrencilere Çin’in sanayi politikalarının nasıl işlediğini öğrenmek için iyi bir şans sağlayacağını düşünüyorum”.

Pazar başarısı beklentisi düşük veya pazar ölçeği küçük olduğunda, bir çok küçük ve orta ölçekli işletme yatırım çekmekte zorlanıyor. Böyle bir senaryoda, Cui, hükümetin ofis alanı sağlaması, tercihli politikalar uygulaması ve hatta ilgili sanayi zincirlerinden işletmeleri aynı bölgede toplayan sanayi kümeleri planlaması halinde belirli teknolojilerin hızla ticarileştirilebileceğini düşünüyor.

Bazı Çin şehirleri halihazırda bu modeli başarıyla uyguluyor. Örneğin Çin’in doğusundaki Anhui eyaletinin başkenti Hefei, yeni enerji araçları sanayi kümelenmesine ev sahipliği yapıyor ve bölgede hükümetin yatırımları ve sanayi politikaları sayesinde bir entegre devre sanayi zinciri şekilleniyor.

Cui, “Öğrencilerin yenilik sistemine hakim olmasına büyük önem veriyoruz. Örneğin yenilik ekonomisi ve politikaları adında bir dersimiz var. Bu disiplinler arası bir ders; hem toplumun yenilikçi faaliyetleri nasıl organize ettiği gibi ekonomik bilgilere hem de yeniliği teşvik etmek için ülkenin sanayi politikalarına odaklanıyor. Öğrencilerimiz mikro düzeydeki yasal ya da ekonomik işleyişle sınırlı kalmak yerine, tüm sistemin yenilik açısından nasıl işlediğine dair makro bir bakış açısı edinecek” diye konuştu.

Programda veri ve YZ yönetişimi gibi konularla ilgili bazı öncü dersler de yer alıyor. Cui, “Veri meselesi, gizlilik ve ulusal güvenlik gibi meseleleri içeriyor. Bu derste YZ yönetişimini tartışacağız ve Microsoft YZ’nin avukat ekibini dersi başlatmak üzere bize katılmaya davet edeceğiz” dedi.

Yarının Kural Koyucularını Yetiştirmek

Program ayrıca öğrencilerin gelecekte uluslararası kuralların oluşturulmasına katılmalarını sağlamak için küresel yetkinliklerini geliştirmeyi amaçlıyor. Cui, “Öğrencilerin fikri mülkiyetin temel konularına ilişkin içgörü kazanmalarına yardımcı olurken onları sosyal gerçekliğe duyarlı hale getirmeyi amaçlıyoruz” açıklamasını yaptı.

DFMÖ, tanınmış uzmanları kursları tasarlayan ekibe katılmaya davet ediyor ve konuk eğitmenler için bütçe sağlıyor. Ayrıca öğrencilere burs ve staj imkanı da sunuyor. Kursun uluslararası olmasını sağlamak için öğretmenler dünyanın dört bir yanından seçilecek. Bu yılki öğretim üyeleri arasında Harvard Hukuk Fakültesi’nden ünlü bir profesör olan William W. Fisher da bulunuyor.

Programın genel sekreteri Hong Yan, China Today’e verdiği demeçte, “Dünyanın en üst düzey FM akademisyenlerini bir araya getirerek açık bir uluslararası öğretim platformu oluşturmayı umuyoruz. Akademisyenler, programımızı desteklemenin yanı sıra bu platform aracılığıyla akademik alışverişler yürütebilir” dedi.

Tsinghua Üniversitesi Hukuk Fakültesi, FM alanındaki uluslararası alışverişlerde etkin bir rol üstleniyor. Fakülte, Oxford Üniversitesi ve Singapur Ulusal Üniversitesi ile birlikte her ülkede dönüşümlü olarak düzenlenen yıllık bir forum oluşturdu. Ayrıca FM koruması alanında seminerler düzenlemek için Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley ile birlikte çalışıyor. Avrupa’da da Max Planck Enstitüleri’nin Tsinghua ile işbirliği var.

Zhou Guangquan, China Today’e yaptığı açıklamada, “FM koruması ve yenilik politikası oluşumunda küresel ilerlemeyi teşvik etmek için uluslararası perspektife, hümanist ruha ve disiplinler arası geçmişe sahip yüksek kalibreli FM yetenekleri yetiştirmeyi umuyoruz” dedi.