GAOSHAN HALKININ IŞILTILI, MUHTEŞEM GİYSİLERİ

Uzun bir geçmişi bulunan Gaoshan halkı, ağırlıklı olarak Çin’e bağlı Tayvan’da yaşayan bir etnik grup. Gaoshanlar her biri kendine özgü kültüre ve rengarenk, benzersiz giyim tarzına sahip çeşitli kabilelerden oluşuyor.

Estetik beğenileri, ruhani inançları ve kültürel göreneklerini günlük kılık kıyafetlerinde bir araya getirerek, ışıltılı, benzersiz bir etnik giyim kültürü yarattı. Avustronezyan dil ailesinin bir alt grubunu oluşturan bu halkın Atayal, Paiwan ve Yami dahil 13 kabilesi bulunuyor. Etnik kökenlerini, Çin anakarasının güneydoğu kıyılarında yaşayan bir grup eski Yue halkına dayandırıyorlar. Gaoshanlar, Filipinler ve Ryukyu Adaları’nın az sayıdaki sakini ile geçirdikleri uzun süreli bütünleşme ve gelişme sürecinde kendi benzersiz kültürlerini yarattılar ve bu kültürün en dikkat çekici unsurlarından biri de etnik giysileriydi.

Geleneksel Gaoshan giyim özelliklerinde estetik beğeniler kadar coğrafi çevre, iklim ve diğer doğal faktörler belirleyici. Giysiler, muhtelif ve renk bakımından zengin. Genel itibarıyla, insanlar geleneksel kıyafetlerini başta kırmızı ve sarı olmak üzere parlak renklerden yapmayı tercih ediyor ve bunları siyah ile vurguluyorlar.

Kıyafetlerin stili, güçlü bölgesel özellikler taşıyor. Farklı bölgelerin kabilelerine ait kılık kıyafetler kabaca üç ana tipte sınıflandırılabilir. Kuzey bölgesinde, Atayal, Saisiat ve kuzeyli Amei halkının temsil ettiği erkek giyimi esas olarak kolsuz gömlekler, göğüslükler, omuz atkıları ve kuşaklardan oluşuyor. Genellikle ince çizgili keten bezinden yapılan kolsuz gömlekler, tarz olarak modern düğmesiz cepkenlere benziyor. Uzun veya kısa olabiliyor. Uzun gömlekler giyildiğinde dize kadar inerken, kısa olanlar belin üzerine çıkıyor.

Bölgedeki erkeklerin deri başlıklar veya sivri hasır şapkaların yanısıra ince fitilli kumaştan göğüslük giyme alışkanlıkları da var. Dört dar keten bezi parçasından dikilmiş dikdörtgen bir omuz atkısını yazlar dışında sık sık takıyorlar. Sol omuzdan düğüm atılarak giyilen bu atkı, Budist rahiplerin cüppelerini andırıyor. Çizgili bir keten bez parçası, sıklıkla kısa etek gibi bele sarılıyor. Bu kıyafet tarzı, erkeğe cengâver bir hava veriyor.

SİYAH PEŞTEMALLARI VAR

Bölgenin orta kısımlarında erkek giyiminin daha yaygın unsurlarını güderi yelekler, göğüs ve bel civarında ufak heybeler, göğüslükler ve siyah peştemaller oluşturuyor. Bu kategoriyi ağırlıklı olarak Tsou ve Bunun halkına ait kıyafetler temsil ediyor. Yeleğin arka kısmı tek parça güderi iken açık ön kısım daha küçük iki parça şeklinde. Kare şeklinde bir heybenin göğse asıldığına sık sık tanık olunuyor, geometrik desenlerle süslenmiş şekilde. Bu küçük heybe sadece bir aksesuar olarak kullanılabiliyorken, aynı zamanda betel cevizi veya tütün piposu gibi ufak eşyaları koymak için çok pratik bir işleve sahip.

Bölge erkekleri “bel çantası” adı verilen üçgen bir heybeyi sık sık takıyor. Bu tarz kıyafet erkeklerin günlük giyimlerini temsil ediyor, oysa festival zamanlarında giysi tarzları daha resmi ve ağırbaşlı. Genellikle, boncuklu ve nakışlı bir gömleği bellerine sardıkları siyah bir malaya peştemali ile tamamlıyorlar ve  peştemal çeşitli zarif aksesuarlarla süsleniyor.

Güney bölgesindeki en yaygın giyim kuşam öğeleri, önü açık uzun kollu üst giysileri, bele sarılan etekler, tozluklar ve siyah fularlar. Bu kategoriyi esas olarak Paiwan, Puyuma, Rukai ve güneydeki Amei kabilelerinin erkek giysileri temsil ediyor. Bölgenin erkekleri kolları, yakaları ve alt kıvrımları zarif oyalar ve desenlerle süslenmiş uzun kollu üstler giymeyi seviyor—ki bu tüm kıyafete ışıltı ve renk getiriyor. Ayrıca bellerine yarım önlük veya enli bir kuşak bağlıyorlar, kuşağın iki ucu eteğin ön tarafında bırakılıyor. Sosyal sınıfların net olarak tarif edildiği bazı kabilelerde soylular ayrıca pamuklu siyah tozluklar giyiyor, sıradan kişiler başlarına siyah fular doluyor.

Suya, Saisiyat, Tsou ve Amei kabilelerine mensup Gaoshan kadınları uzun kollu gömlekler ve uzun etekler giyiyor. Üst giysilerin patlet ve kollarını genellikle zarif desenler süslüyor. Bunun, Rukai ve Paiwan kabilelerine mensup kadınlar dar kollu uzun üst giysileri tercih ediyor. Kol kıvrımlarında işlemeli desenler yer alıyor. Üst giysiler genellikle, önlük benzeri bir etekle sarmalanmış pantolonlarla eşleştiriliyor. Bu benzersiz pantolon kare şeklinde bir çift mavi veya siyah kumaştan dikiliyor.

DOĞAL MALZEMELER KULLANILIYOR

Gaoshan kadınları dokumacılıkta ve nakış işlemede usta. Geçmişte farklı desenlerde kumaşlar dokuyorlardı. Yılan, geleneksel kıyafetlerde sık rastlanan bir desen. Bu yaşadıkları çevre ve totemlerinin bir sonucu. Gaoshan halkı, ata tanrılarının cisimleşmiş hali olduğuna inandıkları yılana tapıyor.

Gaoshan etnik grubunun her kabilesine mensup insanlar, cinsiyet fark etmeksizin, kıyafetleriyle birlikte taktıkları çeşitli tipte aksesuarlara büyük önem veriyor. Takılar totem ibadetinin birer erken temsili iken, zaman içerisinde yavaş yavaş sadece süs amaçlı hale geldi. İlginçtir, Gaoshan erkekleri kadınlara göre daha fazla takı takıyor.

Takıların yapıldığı doğal malzemeler deniz kabukları, hayvan dişleri ve derileri, kuş tüyleri ve çiçeklerden cam boncuklara kadar uzanıyor. Bunlar arasında göründüğü kadarıyla deniz kabukları hayli popüler. Becerikli ve zeki Atayal halkı deniz kabuklarından takı yapmak konusunda hüner sahibi. Kabuktan süslerle yaptıkları gösterişli giysiler son derece etkileyici. Yüksek kaliteli iri istiridye kabuklarını ayırıp bunları küçük parçalara doğruyorlar.

Bu taneleri delikli boncuk haline getirip parlatıyorlar. Boncukları dizdikten sonra kıyafetlerin kenarlarına ve diğer kısımlarına dikiyorlar. Karmaşık teknikler kullanılarak kabuklar ile birlikte dokunan elbiselerin her birine on binlerce boncuk gerekebiliyor. Böyle bir giysinin yapımı, zaman ve epey enerji istiyor. Dolayısıyla böyle bir kıyafet paha biçilemez. Bunların en iyileri, kabile reisleri tarafından genellikle başlıca resmi etkinliklerde giyiliyor.

Gaoshan halkının benzersiz yaşam ortamı ve estetik beğenileri rengârenk bir giyim kültürü yarattı. Bu ışıltılı ve güzel giyim sanatı, Çin’deki kıyafet kültürüne de büyük zenginlik katıyor. (Kaynak: No. 93 Courtyard Museu geleneksel kültür araştırmacısı Guo Zhidong’un China Today Türkiye’deki yazısından özetlendi)